عزیز نسفی
عزیز نسفی، عزیزالدین
- ملیت: ایرانی
- قرن: ۷ (ز ۶۷۱ ق)
عارف. در نسف به دنیا آمد و ایام شباب را در ماوراءالنهر به ویژه در بخارا سپرى کرد. در جوانى بیشتر اوقات خود را صرف تعلیم و تزکیه نفس نمود. حتى گویند طب نیز آموخت و در بخارا شروع به تصنیف و تألیف کرد. اما در پى فتنه‌هاى پیاپى و هجوم مغول به بخارا مجبور به ترک آن سامان شد و در ۶۷۱ ق، به خراسان و نواحى مرکزى ایران مهاجرت کرد.
گاه در بحرآباد جوین در کنار بقعه‌ى شیخ خود، سعدالدین حمویى مى‌زیست و گاه در شیراز بر تربت شیخ کبیر ابوعبدالله خفیف معتکف بود و گاه در ابرقو در مسجد جمعه یا در کوه ابراهیم و گاه در کرمان. عزیزالدین نسفى میراث قابل ملاحظه‌اى از عرفان و تصوف آمیخته به حکمت در زبان فارسى باقى گذاشته است.
وى با وجود انتساب به طریقه‌ى کبرویه نوعى سعه مشرب و تسامح فکرى نشان مى‌دهد که در بین کبرویه و سایر سلسله‌هاى صوفیه به ندرت دیده مى‌شود. او از پیروان طریقه‌ى تحقیق علمى در مسائل مربوط به عقاید و مخصوصاً مربوط به تصوف به شمار مى‌آید.
آثار وى که مشتمل بر نثرى خطابى اما ساده و لطیف و قوى است در بعضى موارد متضمن نقل ابیات و رباعیات عارفانه نیز هست.
از آثارش: «منازل السائرین»؛ «مقصد الاقصى»؛ «کشف الحقایق»؛ «زبدة الحقایق»؛ «مبداء و معاد»؛ «کشف الصراط»؛ «انسان کامل».
منابع
- انجمن مفاخر فرهنگی، اثرآفرینان، ج۴، ص۱۷۷.